Borelioza — charakterystyka, przyczyny, objawy, skutki

Borelioza, znana też jako choroba z Lyme, jest jedną z najczęstszych chorób przenoszonych przez kleszcze na całym świecie. Należy ona do grupy schorzeń zakaźnych — wywołuje ją bakteria Borrelia burgdorferi, która atakuje zarówno człowieka, jak i zwierzęta. Charakterystyczną cechą boreliozy jest jej różnorodność objawów, co często utrudnia jej rozpoznanie. Wczesne stadium infekcji często manifestuje się objawami podobnymi do grypy, takimi jak gorączka, bóle mięśni i stawów oraz zmęczenie. Jeśli nie zostanie odpowiednio leczona, borelioza może prowadzić do poważniejszych powikłań. Jakich? W jaki sposób wykryć boreliozę? Odpowiadamy!

Borelioza, znana też jako choroba z Lyme, jest jedną z najczęstszych chorób przenoszonych przez kleszcze na całym świecie. Należy ona do grupy schorzeń zakaźnych — wywołuje ją bakteria Borrelia burgdorferi, która atakuje zarówno człowieka, jak i zwierzęta. Charakterystyczną cechą boreliozy jest jej różnorodność objawów, co często utrudnia jej rozpoznanie. Wczesne stadium infekcji często manifestuje się objawami podobnymi do grypy, takimi jak gorączka, bóle mięśni i stawów oraz zmęczenie. Jeśli nie zostanie odpowiednio leczona, borelioza może prowadzić do poważniejszych powikłań. Jakich? W jaki sposób wykryć boreliozę? Odpowiadamy!

Co wywołuje boreliozę?

Boreliozę wywołuje infekcja bakteriami Borrelia burgdorferi przenoszonymi przez kleszcze. Kleszcze można najczęściej spotkać w lasach, szczególnie w lasach liściastych i mieszanych, często na granicy z łąkami oraz na terenach podmokłych porośniętych krzewami i trawami. Warto jednak pamiętać, że kleszcze występują także w miastach, np. w parkach.

Jakie są wczesne objawy boreliozy?

Wczesne objawy boreliozy mogą być zróżnicowane, co często utrudnia jej rozpoznanie. Charakterystycznym pierwszym objawem jest rumień wędrujący, który występuje u większości zakażonych osób. Rumieniem nazywa się czerwony, okrągły lub owalny wykwit skórny, powiększający się stopniowo — może on osiągnąć nawet kilkanaście centymetrów średnicy. Towarzyszą mu często objawy grypopodobne, takie jak:

• gorączka,
• bóle mięśni i stawów,
• zmęczenie,
• bóle głowy.

Wczesne stadium boreliozy może również manifestować się innymi objawami, takimi jak nudności, wymioty, zaburzenia snu, a nawet neurologiczne objawy, takie jak porażenie nerwu twarzowego. W przypadku podejrzenia boreliozy ważne jest jak najszybsze skonsultowanie się z lekarzem, aby postawić odpowiednią diagnozę oraz rozpocząć leczenie.

Diagnostyka w kierunku boreliozy

Jak wykryć boreliozę? Aby zdiagnozować wczesne stadium boreliozy, wystarczy wykrycie rumienia wędrującego. Jeśli choroba objawia się w inny sposób, konieczne jest potwierdzenie zakażenia poprzez badanie obecności swoistych przeciwciał IgM i IgG we krwi lub, w przypadku neuroboreliozy, w płynie mózgowo-rdzeniowym.

Badanie na boreliozę przeprowadza się za pomocą niezwykle czułej metody ELISA w celu wykrycia przeciwciał. Z kolei dodatnie wyniki potwierdza się testem Western Blot. Warto jednak pamiętać, że wyłącznie dwuetapowe badanie laboratoryjne przeciwciał (test ELISA + Western Blot) daje podstawy do postawienia diagnozy, pod warunkiem obecności charakterystycznych objawów boreliozy.

Czy można oddać kleszcze do badania?

Po usunięciu kleszcza ze swojego ciała można sprawdzić, czy jest on nosicielem bakterii powodujących boreliozę (jeszcze przed wystąpieniem rumienia). W jaki sposób? Mianowicie umieszcza się go w szczelnym pojemniku i przekazuje do laboratorium do analizy. Należy jednak zdawać sobie sprawę, że badanie kleszcza nie stanowi metody diagnostycznej. Dlaczego? Wykrycie bakterii w kleszczu nie jest wystarczającą podstawą do postawienia diagnozy. Warto jednak tego dokonać, bo przy ewentualnym rozpoznaniu boreliozy taka informacja stanowi cenną wskazówkę dla lekarza.

Powikłania boreliozy

Nieleczona borelioza może prowadzić do różnego rodzaju powikłań:

• Sercowych — np. zapalenia serca, arytmia, uszkodzone zastawek serca.
• Neurologicznych — np., boreliozowe/kleszczowe zapalenie mózgu, które objawia się bólem głowy, nudnościami, dusznościami, osłabieniem oraz zaburzeniami mowy. U niektórych pacjentów zakażenie tego rodzaju może nie rozwinąć się, podczas gdy u innych stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia i życia.
• Stawowych — np. zapalenie stawów, sztywności mięśni, karku i szyi.

Jak usunąć kleszcza?

Po zauważeniu ugryzienia przez kleszcza należy jak najszybciej usunąć go z powierzchni ciała. W przypadku braku tego typu umiejętności warto skonsultować się z profesjonalistą, który dokona tego szybko i sprawnie. Decydując się na samodzielne usunięcie kleszcza, trzeba pamiętać o pewnych zasadach. Jakich? Przede wszystkim należy chwycić pajęczaka jak najbliżej skóry, a następnie jednym, szybkim i pewnym ruchem wyciągnąć go do góry, unikając przy tym wykręcania. Po pozbyciu się kleszcza, miejsce ugryzienia powinno być właściwie zdezynfekowane.

Co ważne, po wyjęciu kleszcza najlepiej wystrzegać się rozgniatania kleszcza za pomocą dłoni. Jeśli pajęczak jest wbity w skórę, w żadnym wypadku nie można go natłuszczać preparatami, przypalać ani zgniatać.

Jak uchronić się przed boreliozą?

Najefektywniejszym sposobem ochrony przed zakażeniem boreliozą jest unikanie ukąszeń kleszczy w miejscach, gdzie istnieje wysokie ryzyko kontaktu z tymi stawonogami. Warto przestrzegać kilku kluczowych zasad:

• Pamiętać o stosowaniu środków odstraszających (repelentów), które chronią ciało przed ukąszeniami owadów i kleszczy.
• Ubierać się w odzież z długimi rękawami i nogawkami podczas przebywania w lasach lub terenach, gdzie mogą znajdować się kleszcze.
• Najlepiej wybierać buty sięgające za kostkę, a gdy to niemożliwe wsadzać w nie nogawki od spodni.
• Po spacerze i wyprawie w lesie, czy na łąkach, gdzie mogą być obecne kleszcze, należy dokładne obejrzeć całą powierzchnię ciała.
• W przypadku zauważenia kleszcza na skórze trzeba natychmiast i prawidłowo go usunąć z ciała.

Bibliografia:

1. Smoleńska Ż., Matyjasek A., Zdrojewski Z., Borelioza — najnowsze rekomendacje w diagnostyce i leczeniu, Forum Reumatologiczne 2016, tom 2, nr 2, 58–64 Copyright © 2016 Via Medica, https://farmacja.cm.uj.edu.pl/cm/uploads/2019/03/Rekomendacje-Borelioza-1.pdf [dostęp online: 30.06.2023]
2. Skar GL, Simonsen KA. Lyme Disease. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK431066/ [dostęp online: 30.06.2023]
3. Magnavita, N.; Capitanelli, I.; Ilesanmi, O.; Chirico, F. Occupational Lyme Disease: A Systematic Review and Meta-Analysis. Diagnostics 2022, 12, 296. https://www.mdpi.com/2075-4418/12/2/296 [dostęp online: 30.06.2023]
4. Kuchar E., Kleszcze i borelioza: przyczyny, objawy i leczenie boreliozy z Lyme, https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-bakteryjne/158905,borelioza-zlyme#3 [dostęp online: 30.06.2023]