Mamy mają tendencję do porównywania swoich dzieci z rówieśnikami. W ten sposób chcą sprawdzić, czy ich pociecha rośnie prawidłowo. Biorąc pod uwagę fakt, że każde niemowlę rozwija się we własnym tempie, takie porównania bywają mylące. Znacznie bardziej wiarygodnym źródłem informacji są siatki centylowe. Co można z nich wyczytać i jak z nich korzystać?
Proces wzrostu i rozwoju dzieci ma bardzo indywidualny przebieg. Można się o tym przekonać zaraz po porodzie – nie wszystkie noworodki ważą i mierzą tyle samo (nawet przy założeniu, że na świat przychodzą w planowanym terminie). Powszechnie uważa się, że zdrowo donoszone noworodki ważą od 2500 g do 4000 g i osiągają wzrost w granicach 50-55 cm. Tak duża rozpiętość norm sprawia, że dalszy rozwój jest inny dla każdego malucha.
Czynniki wpływające na rozwój dziecka
Każde dziecko rośnie we własnym tempie, dlatego jedne niemowlęta szybciej przybierają na masie i szybciej rosną, a inne wolniej. Decyduje o tym wiele czynników, wśród których wymienić można m.in.:
- predyspozycje genetyczne;
- czynniki środowiskowe – m.in. sposób karmienia, ogólne warunki do życia, przebyte choroby, a nawet wzajemne relacje między dzieckiem a rodzicem.
Porównywanie niemowląt z innymi w tym samym wieku mija się z celem. Chcąc jednak uzyskać informację o prawidłowym wzrastaniu dziecka, można posłużyć się siatkami centylowymi.
Siatki centylowe – co to jest?
Siatki centylowe to specjalne wykresy, które zostały opracowane na podstawie danych reprezentatywnych dla populacji noworodków i niemowląt (0-24 miesiące życia) oraz dzieci i młodzieży (od 3 do 18 lat). Dane te są aktualizowane co 10 lat. Pozwalają na ocenę prawidłowości proporcji masy ciała do wzrostu.
Budowa siatek centylowych
Siatki centylowe są wykresami obejmującymi dwie zmienne: wiek oraz masę ciała lub wzrost (w zależności od rodzaju siatki). Oś pozioma określa wiek dziecka (wyrażany w miesiącach życia w przypadku niemowląt oraz wyrażany w latach – dla starszych dzieci), zaś oś pionowa – masę ciała lub wzrost.
Na siatkach zaznaczone są kolorowe linie – centyle (percentyle), czyli jednostka statystyczna, która obrazuje położenie danego wyniku względem całej grupy wyników. Natomiast obszar między poszczególnymi centylami to kanał centylowy. Daje on informację o tym, jaki procent dzieci w tym wieku ma mniejszą, większą lub taką samą masę ciała czy wzrost.
Obserwując rozwój i przyrosty masy ciała dziecka można dojść do następujących wniosków:
- w pierwszym miesiącu życia niemowlę zwiększa swoją masę ciała o ok. 600 g, natomiast w drugim i trzecim miesiącu – średnio o 800 g miesięcznie;
- do szóstego miesiąca życia niemowlę przybiera na wadze ok. 700 g na miesiąc, a powyżej tego okresu – ok. 500 g miesięcznie.
Jeżeli tak mniej więcej przedstawiają się przyrosty masy ciała u twojego dziecka, nie ma powodów do niepokoju.
Jak odczytywać dane?
Chociaż na pierwszy rzut oka siatki wydają się być skomplikowanymi wykresami, tak naprawdę posługiwanie się nimi jest proste.
1. Na osi poziomej (oś wieku) lekko zaznacz punkt odpowiadający wiekowi twojego dziecka.
2. Na osi pionowej (oś wagi lub oś wzrostu) lekko zaznacz punkt odpowiadający aktualnej wadze/wzrostowi dziecka.
3. Połącz ze sobą punkty z obu osi, prowadząc cienkie linie. Miejsce, w którym obie linie się zetkną, będzie konkretnym centylem.
O czym świadczą wyniki?
Nanoszenie danych na siatki pozwala monitorować przebieg przybierania masy ciała oraz wzrastania w czasie. Dzięki temu można otrzymać szybką i rzetelną informację o tym, czy noworodek, niemowlę bądź starsze dziecko mieści się w zdefiniowanej, szerokiej normie – jest nią przedział od 3 do 97 centyla.
Jeżeli wskaźnik wzrostu i masy ciała są względem siebie proporcjonalne, tj. utrzymują się w tym samym kanale centylowym, można mówić o prawidłowym rozwoju dziecka. Oznacza to, że noworodek czy niemowlę dobrze przybiera na wadze, a jego masa jest proporcjonalna do osiąganego wzrostu.
Niepokojąca jest sytuacja, kiedy wyniki dla konkretnego dziecka znajdują się poniżej 3 lub powyżej 97 centyla. Uwagę powinno zwrócić również nagłe przeskoczenie o dwa kanały centylowe masy ciała lub wzrostu – może to świadczyć o zachwianiu prawidłowych proporcji. Powinno to skłonić do poszukiwania przyczyn takiego stanu, czyli konsultacji u pediatry.
Rodzice powinni nanosić dane na siatkę regularnie. W przypadku noworodków może to być raz na 1-2 miesiące, zaś w przypadku niemowląt wystarczą pomiary dokonywane raz na 6 miesięcy. W ten sposób otrzymać można wyraźny obraz przebiegu procesu wzrastania, którego prawidłowość powinien zinterpretować pediatra.